به گزارش قدس آنلاین شاید اگر فقط چند دقیقه درخیابانهای مرکزی مشهد مقدس قدم بزنید متوجه خواهید شد که این کلانشهر این روزها میزبان تعداد زیادی از زائران بارگاه منور رضوی است که درآخرین ماه تابستان مقصدشان را زیارت مرقد منور رضوی قرار دادند.این زائران که از شهرها،  شهرستانها و روستاهای دور و نزدیک عازم مشهد الرضا شده اند اکنون درشهرشان چشم انتظاران زیادی دارند. در بسیاری از شهرها از کسی که به زیارت میرود توقع دارند هنگام بازگشت سوغاتی  به رسم تبرک برایشان تدارک ببیند.

تقریبا زائری نیست که مشهد الرضا بیاید و پس اززیارت سری به بازارها، پاساژها و مراکز خرید این شهرنزندتا برای دوستان واشنایان سوغاتی تهیه کند. حتی بسیاری از زائران که از شهرها و شهرستانهای دوردست راهی مشهد مقدس میشوند برخی خریدهای خود و خانواده را هم دراین فرصت انجام میدهند. اما دراین گزارش بحث ما سوغات زیارت است، یعنی همان هدیه ای که به رسم تبرک برای اقوام ودوستان میبرند.

واقعیت این است که طی سالهای گذشته؛ متاسفانه بازارهای مشهد مملو از کالاهایی بود که عموم انها درخارج کشور ساخته شده وبرخی به صورت رسمی وقانونی و بخش عمده انها به صورت قاچاق وارد کشورمان میشد. حتی برخی از این کالاها اگرچه ظاهری متناسب با فضای معنوی مشهد الرضا داشت اما درکشور چین ساخته شده بود.

دراین میان تنها کسانی که از فروش این کالاها سود میبردند همان مغازه داران بودندو اشتغال بازار بزرگ سوغاتی هم نصیب تولید کنندگان چینی میشد. شاید به همین دلیل هم بود که یکی از مهمترین مباحث مطرح شده در جلسات شورای زیارت خراسان رضوی همین مساله سوغات و اقتصاد سوغات بود.

***شهرداری محور سوغات زیارت

شاید درهمین راستا بود که باید یک سازمان متولی میشد؛ سازمان یا نهادی که هم خیلی درگیر قوانین دست و پاگیر اداری نباشد وهم دایم از نداشتن بودجه و ردیف و امثالهم ننالد. به همین دلیل این شهرداری مشهد بود که زنجیره کار را به دست گرفت تا با استفاده از امکانات ومدیریت بتواند اقتصاد سوغات زیارت را مدیریت کرده و این گردش مالی ۳ هزار میلیارد تومانی را نصیب ایرانیان کند.

معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی گفت: طی نشستی با حضور مسئولان مرتبط دستگاه های اجرایی در حوزه سوغات، مقرر شد شهرداری مشهد محوریت توسعه زنجیره های سوغات در استان را برعهده گیرد. علی رسولیان افزود: سالانه ۳۰ میلیون زائر در مشهد و بازار پر مزیت سوغات استان، حاضرشده وخرید خودرا از این بازار انجام میدهند این درحالی است که عمده سوغاتی که هم اینک در بازار مشهد توسط زائران خریداری می‌شود کالای خارجی است لذا باید سهم خراسان رضوی در سوغات زائر افزایش یابد.

معاون استاندار خراسان رضوی گفت: به همین دلیل مقرر شد که شهرداری مشهد محوریت توسعه زنجیره‌های سوغات در استان را بر عهده گیرد و در گام نخست ۱۰ میلیارد ریال تأمین اعتبار کرد تا امسال با همکاری اداره کل میراث فرهنگی بتواند صنایع دستی خراسان رضوی را گسترش دهد. در این راستا فضاهای لازم در داخل شهر در اختیار تولیدکنندگان سوغات قرار می‌گیرد و آنان حمایت مالی می‌شوند و صدور مجوزهای لازم نیز تسهیل می‌شود.

همچنین معاون هماهنگی امور زائران استانداری خراسان رضوی گفت:  رتبه نخست سوغات مربوط به محصول زعفران و بازار مخصوص زعفران و زرشک است که ۱۱۳۹ میلیارد تومان از سهم سوغات استان را به خود اختصاص داده است. پس از زعفران و زرشک، اصلی‌ترین کالاهای سوغات مشهد شامل خشکبار، نبات، نخود و کشمش بوده که ۶۱۱ میلیارد تومان از بازار سوغات استان را در اختیار دارد.

مدیرکل امور زائرین استانداری خراسان رضوی افزود: در جایگاه سوم نیز کالاهای زیارتی و سنگ‌های زینتی قرار دارند که رقم ۳ میلیارد تومان از بازار سوغات خراسان رضوی را به خود اختصاص داده اند. چهارمین محصول اصلی مربوط به سوغات استان نیز تراشه‌های سنگی و سرامیک با ۴۳۰ میلیارد تومان از این بازار بوده و پس از آن نیز کالاهای مرتبط با سلامت، گیاهان دارویی و ادویه‌جات با رقم ۱۴۹ میلیارد تومان است.

وی گفت‌: همچنین گلیم، فرش و مصنوعات چرمی و گلدوزی با مبلغ ۱۰۳ میلیارد تومان در رتبه ششم و اسباب‌بازی با مبلغ ۸۶ میلیارد تومان از بازار سوغات در رتبه هفتم سوغاتی‌های اساسی و استراتژیک استان قرار گرفته اند.

***گردش مالی هفت هزارمیلیاردی

درهمین خصوص، رئیس کمسیون فرهنگی، اجتماعی شورای اسلامی شهر مشهد اظهار کرد: صنایع دستی مشهد و استان خراسان یکی از حوزه‌هایی است که می‌تواند به عنوان نقطه قوت و مزیت این شهر و استان برای زائرانی که به مشهد می‌آیند عرضه شود. ما چیزی حدود هفت هزار میلیارد تومان در مشهد گردش مالی سوغات داریم که عمده سهم این گردش مالی را کالای چینی می‌برد که ما به آن توجه داریم.

اصولی بیان کرد: امسال سال رونق تولید است که تولید صنایع دستی یکی از موضوعاتی است که هم می‌توان اشتغال ایجاد کند و هم می‌تواند اقتصاد شهر را رونق دهد و هم به نوعی فرهنگ و هویت ما را به زائران مخصوصا زائران خارجی معرفی کند و مروج آن باشد.

وی اضافه کرد: در این حوزه ما چندین نمایشگاه ارائه محصولات صنایع‌ دستی در بخش‌های مختلف داشته‌ایم و عمدتا غرفه‌ها به صورت رایگان در اختیار افرادی که در این حوزه سابقه‌ای دارند قرار گرفته است. در واقع به دنبال این هستیم که فضایی ثابت در شهر مشهد داشته باشیم و سازمان اجتماعی فرهنگی در حال بررسی این موضوع هستند تا مدلی مشابه به پارکینگ پروانه تهران احداث شود و افراد بتوانند صنایع‌دستی که بیشتر توسط کارگاه‌ها و مشاغل خانگی تهیه شده است را ارائه کنند.

رئیس کمسیون فرهنگی، اجتماعی شورای اسلامی شهر مشهد گفت: به دنبال این هستیم که تسهیلی را برای آن‌ها فراهم کنیم تا هم مسافران و زائران بدانند برای تهیه سوغات به کجا مراجعه کنند و هم عرضه‌کنندگان در واقع با قیمت تمام شده پایین و با یک فضای دسترس بتوانند محصول خود را ارائه کنند.

اصولی در خصوص تعامل شهرداری با میراث فرهنگی در این زمینه تشریح کرد: ما به شدت به دنبال تعامل هستیم اما همکاران در سایر دستگاه‌های دولتی به سبب دستورالعمل‌ها و بعضا اختیاراتی که در راس سازمان‌ها در تهران متمرکز شده است مقداری فرایند کار را طولانی می‌کنند چرا که شهرداری و شورا به سرعت می‌تواند تصمیم‌گیری کند اما مهم‌ترین ایرادی که به دستگاه‌هایی مانند میراث فرهنگی وارد است بروکراسی تمرکزگرایی است که باید تصمیم‌گیری‌ها در تهران انجام شود و این باعث می‌شود که تصمیم‌گیری‌ها  تعاملات ما در خصوص موضوعاتی که بین ما و میراث وجود دارد زمان‌بر شود.

***مدیریت بازار سوغات

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان رضوی با اشاره به برنامه‌های استان برای مدیریت بازار سوغات گفت: ما همواره در تلاش هستیم تا سهم استان خراسان رضوی را از سوغات زائر افزایش دهیم. براساس آمار در مجموع حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد سوغات زائر از میان کالاهای ایرانی است اما در این میان سهم صنایع دستی از این بازار کم بوده که باید برای آن چاره اندیشی صورت بگیرد.

وی بیان کرد: خراسان رضوی ظرفیت بالایی در حوزه سوغات دارد که می‌توان با استفاده از این پتانسیل بخش صنایع دستی را به بازار این حوزه پیوند داد، تا زائر، از محصولات این بخش به عنوان تحفه و یادگار سفر، به منزل ببرد. علاوه بر این ۱۰ اتحادیه صنفی در استان ما در حوزه سوغات و صنایع دستی فعالیت دارند که آن‌ها نیز قول همکاری برای کار در قالب این کمیته را داده‌اند.

رسولیان گفت: برای مدیریت بهتر تولید محصولات سوغات، ۲۰ واحد صنعتی مشخص شده که در این رابطه با ما مشارکت خواهند داشت تا بتوانیم در این زمینه به رشد خوبی دست پیدا کنیم. ایجاد بازار سوغات، استفاده از ظرفیت‌های خالی مختلف برای تولید صنایع دستی، توسعه استارتاپ‌ها و تکنولوژی‌های مربوط به سوغات از دیگر برنامه‌های ما برای توسعه بازار این بخش و بهره مندی حداکثری تولیدکنندگان داخلی از این ظرفیت است.  

***سوغات برای زائران خارجی

در همین خصوص صادق ابراهیم‌زاده فرشچی رئیس اتحادیه صنایع دستی مشهد ضمن ابراز نگرانی از وضعیت بازار صنایع دستی در مشهد به قدس آنلاین گفت: متاسفانه بازار صنایع دستی در چند ماهه اخیر بدترین شرایط ممکن را داشته است و با توجه به نوسانات قیمت ارز وضعیت نابسامانی پیدا کرده است به شکلی که حداقل ۹۰ درصد از کل بازار را تحت تاثیر قرار داده و همین عامل باعث شده که خیلی از همکاران من مجبور شوند برای امرار معاششان دست به یکسری کارهای دیگربزنند.

وی ادامه داد: در واقع همین ده درصد فروشی هم که برای بازار صنایع دستی مانده است منوط به رفت و امد مسافران پاکستانی و عرب زبان است اگر همین تعداد مسافر عرب زبان هم نباشد عملا بازار صنایع دستی تعطیل است. متاسفانه صادرات ما با قدمتی بالغ بر ۱۵ سال در این ۱۸ ماهه اخیر به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است. متاسفانه تورم، بازار داخلی را به طور کامل از بین برده، بطوری نه زائر و نه مجاور هیچکدام توانایی خرید سوغات و صنایع دستی را ندارند.  

همچنین،  فرهنگ زاج‌فروش‌ها به عنوان کارشناس، در خصوص جایگاه سنگ‌های قیمتی در مشهد اظهار کرد: مسلما با توجه به اینکه شهر مقدس مشهد صاحب معادن زیادی از جمله فیروزه و عقیق است، بنابراین می‌تواند به‌راحتی مهد سنگ‌های قیمتی ایران باشد. همچنین سالانه بین ۲۵ تا ۳۵ میلیون زائر ایرانی به این شهر برای زیارت سفر می‌کنند که زمینه‌ساز ایجاد شرایط اقتصادی خوبی در صنعت جواهرسازی است.